* * *

Wywiad z Panem Pawłem Andrzejukiem - terapeutą Stowarzyszenia na Rzecz Ludzi Uzależnionych „TO CZŁOWIEK” z Opola

1. Od jak dawna pracuje Pan z osobami uzależnionymi?

Z ludźmi uzależnionymi pracuję od ośmiu lat, natomiast zawodowo od dwóch.

2. Co to jest uzależnienie? I czy jest ono oznaką słabości?

Uzależnienie jest to choroba nazywana chorobą mózgu, polegająca na problemach zachowawczych. Osoba uzależniona nie panuje nad swoimi zachowaniami i potrzebuje specjalistycznej pomocy do tego, żeby sobie poradzić z uzależnieniem.

3. W jakiej kolejności ustawiłby pan pod względem szkodliwości następujące plagi: alkoholizm, narkomania, palenie tytoniu?

Ponieważ uzależnienie niezależnie od rodzaju substancji psychoaktywnej uaktywnia te same mechanizmy w mózgu, postawiłbym znak równości między pierwszym , drugim i trzecim. Biologiczne aspekty uzależnienia mówią o tym, że w mózgu człowieka pod wpływem narkotyków w sposób sztuczny zostaje wyprodukowana dopamina, która odpowiada za nasze dobre samopoczucie. Jeżeli człowiek zdrowy robi coś co lubi, mózg w sposób naturalny wytwarza dopaminę i w ten sposób czuje on przyjemność. Człowiek uzależniony zaburza sobie ten naturalny układ - by jego mózg wyprodukował dopaminę, a on tym samym poczuł przyjemność, musi przyjąć do organizmu jakąś substancję psychoaktywną.

4. Dlaczego młodzi ludzie sięgają po środki psychoaktywne, w tym po dopalacze?

Często związane jest to z wychowaniem, z brakiem zainteresowania ze strony rodziców, opiekunów w stosunku do dzieci. Młodzi ludzie, zaczynając poznawać świat, interesują się wieloma różnymi sprawami, kiedy nie dostaną odpowiedniej dawki informacji, wsparcia od osób, które mają ich wychowywać, szukają różnych środków zastępczych. Jeżeli młody człowiek ma jakieś problemy egzystencjonalne, np. jakąś niespełniona miłość, narkotyk w sposób błyskawiczny jest w stanie załatać tą dziurę. Narkotyki mają to do siebie, że natychmiast potrafią poprawić nastrój i humor.

5. Jakie zagrożenie dla młodych ludzi stanowią dopalacze?

Ogromną. Dopalacze zostały wyprodukowane jako zamienniki dla nielegalnych narkotyków klasycznych. Są to środki psychoaktywne, które nie są jeszcze zbadane. Sięgając po dopalacze młodzi ludzie tak naprawdę nie wiedzą, co biorą. Na przykład, wobec nieprzytomnego człowieka po amfetaminie, którego przywiozą do szpitala, lekarze wiedzą jak się zachować, co mu podać, bo znają ogół objawów, reakcję organizmu. Natomiast po dopalaczach nie mają pojęcia, jak do tego człowieka podejść, w jaki sposób mu pomóc. Pacjent wygląda na przykład jakby spał, a serce mu wali jakby miał dostać zawału, lekarz nie wie czy ma mu podać rzeczy, które mają go zwolnić czy przyspieszyć.

Zagrożeniem jest również fakt, że dopalacze były „legalne”, a młodym ludziom niewiele trzeba - jeśli coś jest legalne, jest ok., można to brać. Obecnie zmieniona ustawa o zapobieganiu narkomani reguluje fakt, że dopalacze są nielegalne.

6. Czy każdy może się uzależnić ? Czy istnieje bezpieczna dawka „narkotyku”, po której nie można się uzależnić?

Czy każdy może się uzależnić? Są tak zwane grupy ryzyka, czyli osoby z problemami wychowawczymi, młodzi ludzie w wieku od 16 - do 26, 28 roku życia oraz mówi się coraz częściej o tym, że uzależnienie jest przenoszone drogą genetyczną.

Czy istnieje bezpieczna dawka „narkotyku”, po której nie można się uzależnić? Jeżeli człowiek zaczyna brać środki psychoaktywne, również nikotynę, zaczyna nasiąkać chemią, zaczyna powodować rozprzestrzenianie się jej w mózgu, w organizmie, a wtedy jest mu łatwiej sięgać po kolejne substancje . Mówi się bardzo często w środowisku młodych ludzi, że marihuana nie uzależnia. I owszem ona nie uzależnia w sposób fizyczny, nie ma takich objawów, że nagle człowiek upada, bolą go kości, mięśnie, nie wie co ze sobą zrobić, natomiast uzależnia w sposób psychiczny. Przez to wśród młodych ludzi bardzo często występuje mit o nieszkodliwości palenia marihuany, „marihuana to zioło pokoju”, można ją palić i przestać. Okazuje się jednak, że osoby które to mówią, nie potrafią tego zrobić, wpadają w różnego rodzaju problemy, z nauką, z koncentracją, z pamięcią, z motywacją do działania. Czyli można powiedzieć, że praktycznie nie ma takiej dawki.

7. Jakie spustoszenie w naszym życiu oraz zdrowiu powoduje uzależnienie od środków psychoaktywnych?

Uzależnienie powoduje szereg chorób somatycznych, fizycznych. Środki psychoaktywne wpływają na zmianę kody genetycznego, co jest bardzo niebezpieczne, gdy młody człowiek zaczyna myśleć poważnie np. o związku, o założeniu rodziny. Wynikają z tego bardzo poważne problemy, zdarzają się przypadki dzieci, które rodzą się z różnymi wadami spowodowanymi narkotykami. Uzależnienie powoduje również problemy natury psychicznej. Bardzo dużo młodych ludzi, żyje w tzw. podwójnej diagnozie. Z jednej strony są to osoby uzależnione od narkotyków, a z drugiej strony wywołały w sobie chorobę psychiczną, np. cierpią na schizofrenię. Jeszcze większym zagrożeniem spowodowanym uzależnieniem, jest to, ze młody człowiek nie będzie się spełniał w swoim życiu, nie będzie robił tego czego lubi, nie będzie realizował swoich marzeń, pragnień, pasji, bo narkotyki mu to zabiorą. Jedyną formą spędzania czasu będzie kombinowanie pieniędzy, okradanie najbliższych, żeby tylko zdobyć narkotyk.

8. Na czym polega terapia uzależnień i jak długo trwa?

Terapia uzależnień polega na rozbiciu schematu, w którym dana uzależniona osoba żyje. Młodzi ludzie, którzy do nas trafiają bardzo często nie mają pojęcia że są uzależnieni. To są bardzo sporadyczne przypadki, kiedy ktoś przychodzi z własnej woli i chce się leczyć. W mojej pracy terapeuty zdarzyły mi się tylko dwa: pierwszy - młody człowiek, który przyszedł i powiedział, że już ma tego dosyć, żeby go ratować, bo musi coś ze swoim życiem zrobić oraz drugi przypadek - starszy 30-letni żołnierz zawodowy, który stwierdził, że wali mu się życie, bierze dopalacze - mefedron już ileś tam czasu i wszystko traci po kolei.

Czas trwania terapii uzależniony jest od stopnia uzależnienia (od długości brania i stopnia twardości narkotyków), czyli od jego fazy. W początkowej fazie, szczególnie wśród młodzieży 15, 16 – letniej, terapia jest o tyle trudna, że osoby uzależnione nie doświadczyły jeszcze dotkliwych strat. Trudno im wytłumaczyć - słuchaj nie bierz, bo nasze doświadczenia są takie, że po jakimś czasie wpadniesz w to samo, co osoby które biorą długo. Natomiast osobom, które już długo biorą i trafiają do nas, często nie jesteśmy w stanie pomóc w sposób ambulatoryjny czyli dochodzący, w ciągu godziny czy dwóch w tygodniu. Również dlatego, że nie wiemy co takie osoby robią w ciągu tygodnia. Gdy stopień uzależnienia jest bardzo głęboki, wysyłamy taką osobę do ośrodka. Z reguły terapia dla młodych ludzi trwa tam około dwóch lat. Często osoby te zostają już w tym miejscu, trafiają do hosteli, gdzie powoli uczą się funkcjonować w społeczeństwie.

9. Jakie słowa wystosowałby Pan do młodych ludzi przestrzegając ich przed ryzykownymi zachowaniami?

Jeżeli eksperymentujesz to jesteś jeszcze w stanie przestać, przyjdź do pedagoga, terapeuty, nauczyciela i porozmawiaj z nim o tym. Pamiętaj, że lepiej w to nie wchodzić, nie dotykać, nie leczyć. Młodzi ludzie mają prawo się wyszumieć, wyszaleć, ale to musi być mądre.

Wywiad przeprowadziła: Joanna Kurek, kl. IA

* * *

Wywiad z Panem asp. Jarosławem Waligórą - przedstawicielem Komendy Powiatowej Policji w Krapkowicach

1.     Zgodnie  z Ustawą o przeciwdziałaniu narkomanii - posiadanie narkotyków, ich produkcja,  handel nimi traktowane są jako czyny karalne. Jakie konsekwencje grożą za tego typu zachowania (również dla nieletnich)?

W polskim ustroju posiadanie każdej ilości narkotyków, jest traktowane jako przestępstwo umyślne. Na chwilę obecną konsekwencje wynikające z Ustawy o przeciwdziałaniu narkomani dotyczą trzech aspektów: inną odpowiedzialność karną będzie ponosiła osoba, która zajmuje się produkcją narkotyków, inną osoba która zajmuje się wprowadzaniem narkotyków do obrotu bądź również czerpie z tego duże korzyści majątkowe, inną osoba która posiada narkotyki .

Za posiadanie narkotyków w każdej ilości (także w śladowej) można ponieść odpowiedzialność karną do 3 lat pozbawienia wolności. Osoba, która zajmuje się handlem narkotykami – „dilerką”, z czego czerpie korzyści majątkowe, może zostać skazana do 12 lat pozbawienia wolności. Jeżeli komuś udowodnimy produkcję środków odurzających, grozi mu kara  do 3 lat pozbawienia wolności, a  jeżeli jest to przestępstwo na znaczną skalę – zostaje skazany na nie mniej niż 3 lata pozbawienia wolności.

Sytuację prawną nieletnich reguluje Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich. W swoich pierwotnych zapisach jest nastawiona na wychowywanie nieletnich, określa  środki oddziaływania wychowawczego. Za wyżej wymienione przestępstwa, decyzją postanowień Sądu Rodzinnego, nieletni umieszczani są w placówkach socjo- lub szkolno- wychowawczych, jeżeli zakres działalności przestępczej jest duży, umieszczani są w schroniskach dla nieletnich bądź w zakładach poprawczych.

2.     Jak obecnie prawo reguluje „sytuację” dopalaczy?

Dopalacze są substancjami niedozwolonymi, w przepisach karnych określa się je jako środki psychoaktywne, ewentualnie środki zastępcze. Nowelizacja Ustawy o przeciwdziałaniu narkomani nakłada na Policję i na Państwową Inspekcję Sanitarno - Epidemiologiczną obowiązki związane ze ściganiem tego typu sprawców.  Osoby, które próbują sprowadzać do Polski dopalacze, zajmować się handlem detalicznym dopalaczami, mogą zostać ukarane przez Sanepid grzywną, nawet do 1mln złotych. Posiadanie dopalaczy traktowane jest tak samo,  jak posiadanie narkotyków.  Do Ustawy o przeciwdziałaniu narkomani został załączony wykaz substancji zakazanych, znajdujących się w dopalaczach.

3.     Czy na terenie powiatu krapkowickiego Policja dostrzega zagrożenie, jakim są narkotyki – ich posiadanie, handel nimi? Jak duży jest to obecnie problem?

Nie ukrywam, że jest to bardzo duży problem. Ze względów służbowych nie mogę Wam dokładnie udzielić informacji na temat jego skali. Prawdą jest to, że co roku odnosząc się do danych statystycznych, obserwujemy wzrost ilości ujawnionych przypadków posiadania, handlowania, rozprowadzania środków odurzających. W tamtym roku 2010 - mieliśmy ponad 250 takich spraw na terenie powiatu krapkowickiego,  w 2009 – 230.  Był jeden taki szczególny rok – 2006,  gdzie takich spraw było ponad 500.

4.     Gdzie dilerzy narkotyków najczęściej szukają swoich klientów, w jakim wieku są ich potencjalni nabywcy?

To jest Wasz wiek. Są to ludzie młodzi, uczniowie szkół ponadgimnazjalnych, uczniowie szkół średnich. To najczęstsze grupy odbiorców środków odurzających. Do 25 roku życia odnotowuje się najwięcej pzypadków osób, mających postawione zarzuty  posiadania, bądź rozprowadzania narkotyków.

5.     Osoby biorące narkotyki bardzo często łamią prawo, co związane jest z koniecznością zdobycia na nie pieniędzy. Jakie najczęściej Policja odnotowuje zdarzenia?

Standardem jest to, że osoby młode, które są już uzależnione od środków odurzających, dopuszczają się kradzieży, okradania nawet najbliższej rodziny (z biżuterii, ze sprzętu audio-video, z wszystkiego, co można zamienić na gotówkę), wyłudzeń pieniędzy od najbliższych.

6.     Jakie przestępstwa młodzi ludzie popełniają pod wpływem narkotyków?

Kradzieże, kradzieże z włamaniem, rozboje.

7.     Jakie niebezpieczeństwo stwarza człowiek kierujący pojazdem pod wpływem narkotyków, jakiej podlega karze ?

Artykuł 178  § 1  Kodeksu Karnego mówi:  „Kto, znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, prowadzi pojazd mechaniczny w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2”.

8.     Dlaczego młodzi ludzie sięgają po narkotyki? Jak można ich przed tym chronić?

Zakładam, że jest to chęć spróbowania czegoś nowego… mówi się, że „owoc zakazany najlepiej smakuje”. Konsekwencje zażywania narkotyków, konsekwencje zdrowotne dla młodego organizmu są tragiczne, generalnie młodzi ludzie o tym wiedzą… Natomiast, co nimi kieruje… czy wpływ grupy, wywieranie wpływu na ich zachowanie… naprawdę nie mam pojęcia.

9.     Jakiego rodzaju działania może podjąć Policja, zmierzające do ograniczenia liczby osób sięgających po narkotyki?

Od kilku lat prowadzimy rządowy program - Narkotyki - teraźniejszość bez przyszłości, program realizowany jest przez wszystkie Komendy Powiatowe Policji na terenie województwa opolskiego.  Są to działania edukacyjne oraz informacyjne.  W działaniach edukacyjnych skupiamy się na tym, by uzmysłowić młodym ludziom zdrowotne oraz prawne konsekwencje sięgania po środki psychoaktywne. Zatrzymanie za przestępstwo umyślne zamyka drogę kariery zawodowej.

Wywiad przeprowadziła: Magdalena Goldman, kl. IA